Akaid ders 2 İman ve şartları

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

İMAN VE İMANIN ŞARTLARI

Birinci Kısım

İman

İman Nedir?

«îman; Allah indinden gelen şeyleri kalp ile tasdik ve dil ile ik¬rardır.»
İman, lügatta; «mutlak tasdik» mânâsmdadır. Habercinin haberine, veya hüküm verenin hükmü¬ne, yani herhangi bir şeye hiç tereddüt etmeden, içten ve kssin olarak inanmak, onun doğru oldu¬ğunu kabul etmektir.
İslâm ıstılahında ise iman; Allah'a, Hz. Mu-lıammed (S.A.V.)in Allah'ın kulu ve resulü oldu¬ğuna, ve Onun, Allahü Teâlâ'dan alıp insanlara bildirdiği, kat'î delillerle bilinen şeylerin gerçek olduğuna yürekten vs kesin olarak inanmak, bun¬ların hak ve gerçek olduklarını kalp ile kabul ve tasdik etmektir.
Her iki tariften de anlaşılacağı üzere, «ma'ri-fet», yani bir şeyi sadece bilmek, iman için kâfi değildir. Bilgi ils yetinmeyerek, onu kalben tas¬dik etmek şarttır. Çünkü, «bilmek», herhangi bir şeyin, fert tarafından fiil haline getirilmeksizin, kişinin kalbinde bir anda belirivermesidir. Mese¬lâ; aya bakar bakmaz, onun ay olduğunu billver-nıek; peygamberin mu'cizesini görünce o anda kalpte onun peygamberliğinin bilgisinin beliriver-mesi böyledir. «Tasdik» İse bir şeyi tercih edip yapmak neticesinde meydana gelir. İnanılması ge-rsken şeylere kesin olarak inanmak, onları İtiraf etmek, kabul etmek ve tam bir teslimiyetle bağ¬lanmaktan ibarettir.
Bu -izahlardan anlaşılacağı üzere, «bilmek» ile «tasdik» arasında umumilik ve hususilik mü¬nasebeti, vardır. Ma'rifet, tasdik'e nazaran daha şümullü ve daha gensldir. Tasdik ise daha özel-dir. Zira nice kâfirler vardır ki, Peygamberimizin doğruluğunu bildikleri halde mü'min sayılmazlar çünkü kalplerinde tasdik yoktur. Tasdik olmayın¬ca itmi'nan olmaz; o da olmayınca insan mü'min sayılmaz. Bu ifadeleri, Kur'an-ı Kerim'in âyetleri de te'yit etmektedir:
«Kendilerine kitap verdiklerimiz, o peygamberi, öz oğullan gibi tanırlar. Öyle İken içlerinden bir gü¬ruh, kendileri bilip durdukları halde, yine mutlaka hakkı gizlerler.» [39]
«Vaktâ ki, âyetlerimiz böyle parlak olarak onla-geldi: 'Bu, apaçık bir büyüdür' dediler. Vicdanları da bunlara tam bir kanaat hasıl ettiği halde, zulüm ve kibir ile yine bunları inkâr ettiler. Fesatçıların enca¬mı, bak nice oldu.» [40]
îmanın lügat vs ıstılah mânâlarım dikkatle incelersek, aralarında, «tasdik» bakımından bir farkın olmadığını görürüz. Fakat, kapsadığı mev¬zular ve imanın hakikati bakımından, aralarında genellik ve özellik farkı vardır. Meselâ; «Küfür ve zulüm iyidir» diye bir hüküm verilse ve bunu din¬leyen bir kimse tasdik etss; dilcilere göre bu şa¬hıs, küfür ve zulmün iyiliğine iman etmiş olur. Istılahta ise bu sözler, küfürdür. Çünkü, İslâm ıs¬tılahına göre iman; Resulü Ekrem'in, Allahü Teâ-lâ'dan getirdiği kat'î olarak bilinen şeyleri tasdik etmektir. [41]

İmanın Çeşitleri

İslâm âlimlerim göre iman, «icmali» vo «taf¬sili» olmak üzere iki kısma ayrılır. [42]

İcmali İman

İnanılması gereken şeylerin tümüne birden ve kısaca inanmaya «icmali İman» denir. Bu da «Kclimc-i Tcvhid» de ifadesini bulmaktadır. «Al-lalı (C.C.) tan başka ilâh olmadığına ve Ilazrcti Muhammcd (S.A.V.)iu Allah'ın Resulü okluğuna» tam bir teslimiyetle inanmaktan ibarettir. Nite¬kim, İslâm'a yeni girmek isteğinde bulunan kim¬seye, Peygamberimizin zamanından günümüze ka¬dar, İslâm dini böyle telkin edilmiştir. Zaten, İs¬lâm Dini'nde, mü'min sayılabilmsk için bankaca bir merasim de yoktur. [43]

Tafsili İman

İnanılması lâzım gelen şeylerin hepsine, çok açık ve tafsilâtlı bir şekilde inanmaya, «Taİsifî İman» adı verilir. İmanın geniş şekli olan tafsili iman, üç dereceye ayrılır:
Birinci Mertebe :
Hasreti Allah'a, Resulüne, bir de ahiret gü¬nüne iman etmektir. Burada icmali imana, «ahi-t iman» da eklenmiş olduğu için, ondan daha olmaktadır.
İkinci Mertebe:
«Amentü» de ifadesini bulan; «Allah'a, meleklerine, Kitaplarına, Peygamberlerine, Ahi ret gü¬nüne, Kadere, yani hayır ve şenin Allah'tan ol¬duğuna, Öldükten sonra tekrar diriltilip Mahşere gönderilmeye» iman etmek ve beraberinde «Kelime-i Şahadet getirmekten ibarettir. Bu, birinci mertebeye nazaran daha mufassaldır. Bunlara «İmanın Şartlan» adı verilir. Peygamber Efendi¬miz de, «İman nedir?» sualine, bu şekilde cevap vermiştir. [44]
Üçüncü Mertebe :
Kur'an-ı Kerim ve Hadis-î Şeriflerle, Resulü Ekrem Efendimizin Aliah'dan alıp tebliğ ettijn tevatürle sabit olan şeylerin hepsine, ayrı ayrı, Allah ve Resulünün istediği tarzda ve genişçe iman etmektir. Meselâ; namaz, oruç, zekât, hac, benzeri diğer emir ve yasaklan, helâli ,haramı; dinimizde ne varsa hepsini teferruatlı bir şekilde bilmek Ve tasdik etmektir. İmanın en geniş şekli budur. Bu tarz inanan bir kimse, Allah'ın çok sev¬diği bir kuldur. [45]

Taklidi İman Sahih Midir?

Delil istemeden ve araştırma yapmadan inan¬maya «Taklidi İman» denir. Bu şekilde inanan kimseye de, «Mukallid» adı verilir. Mukallid, ana¬sından, babasından veya herhangi bir kimseden, iman edilmek şeyleri duyar ve inanır. Bu imanı ebebiyle sevap alır ve cennete gider. Fakat kâinata göklere ve yer yüzüne bakıp, onları tetkik dip aklını kullanarak inanmayı terkettıgınden dolayı günahkâr olur. Şayet, bu şekilde inanmaya gücü yetmiyorsa; o zaman, nazar ve istidlali terkettiği için günahkâr da olmaz. [46]

Kalp İle Tasdik, Dil İle İkrar

İmanı tarif ederken, kalp ile tasdik etmenin şart olduğunu belirtmiştik. Bir kimsenin mü'min olup olmadığını bilebilmemiz için de, onun, ina¬nıp inanmadığını dili ile ikrar etmesi gerekir. Bir kimss, kalbinde tasdik olduğu halde, dili ile İkrar etmiyorsa, Allah indinde mü'mindir. Fakat, bile¬medikleri için Müslümanlar nazarında kâfirdir. Ona, Müslümanlara yapılan muamele yapılmaz, îşte bu konuda mezhepler, çeşitli görüşler ortaya atmışlardır. Bu görüşlerin en mühimleri şunlar¬dır: [47]

Kerrâmiyenin Görüşü

Korramiye mezhebine göre; iman, sadece dil ile ikrardan ibarettir, imanın rüknü bir tanedir, o da sadece dil ile ikrardır.
Halbuki; dili ile ikrar eden bir kimse kalp ile tasdik etmezse; insanlar arasında mü'mîn sa¬yılır ve kendisine, dinin dünyaya ait hükümleri tatbik edilir. Mü'min olma haklarından istifade eder. Ölünce, Müslümanlar gibi namazı kılınır ve Müslüman mezarlığına gömülür. Fakat, bu kim¬senin kalbinde tasdik olmadığı için, Allah indinde kâfirdir ve cennete giremez. Aslında bu münafıktır.
İddialarını ispat için Kerramiye, şunu ileri sürmektedir:
Resulü Ekrem Efendimizin, Onun ashabının ve daha sonrakilarin zamanında, bir kimse, Keli-me-i Şahadet'i dili ile söyleyince, onun Müslü¬man olduğuna hükmedilir ve kalp ile tasdik edip etmediği araştırılmazdı.
Bu iddiaya şöyle cevap verilir:
Eğer bu iddia doğru olsa, münafıkların da Müslüman sayılmaları lâzım gelirdi. Çünkü on¬lar da dil ile ikrar etmekt3dirler. Halbuki, müna¬fıkların Müslüman olmadıkları bir gerçektir. Zi¬ra kalplerinde tasdik yoktur. Nitekim, şu âyet-i kerime de buna işaret etmektedir:
«Onlardan ölen hiç bir kimseye ebediyyen dua etme. Kabrinin başında da durma. Çünkü onlar, Al¬lah'ı ve Resulünü inkâr ile kâfir oldular. Onlar fasık-lar olarak öldüler.» [48]
Gerçi, Resulü Ekrem ve Ondan sonrakiler, di¬li ile ikrar edenlere mü'min demişlerdir. Fakat, aynı zamanda münafıklara da, dilleri ile ikrar et¬tikleri halde, münafık demişler, yani onları Müs¬lüman saymamışlardır. Demek ki, sadece dil ile ikrar imanın tek rüknü olamaz. Nitekim, müna¬fıklar hakkında şöyle buyurulmuştur:
«İnsanlardan öyle kimseler vardır ki, kendileri iman elmiş olmadıkları halde, 'Allah'a ve ahiret gü¬nüne inandık' derler. Halbuki, onlar inanıcılar değil¬dir.» [49]
Burada bahis konusu olan, Allah (C.C.) ile kulları arasındaki gerçek iman meselesidir. Yoksa bir kimse, dili ile ikrar etse, ona, Müslümanlara tatbik edilen hükümler tatbik edilir. [50]

Haricîlerin Ve Mutezilenin Görüşleri

Havariç ve Mutezile Mezheplerine göre ise, iman; kalp ile tasdik, dil ile ikrar, ve azaiar ile amelden ibarettir. Demek ki, bu iki mezhebe gö¬re imanın rükünleri üç tanedir. Ancak, bu iki mezhebin, birbirinden ayrıldıkları noktalar da vardır:
1. Her iki mezhebe göre de; bir kimse, kalbi ile tasdik dili Us ikrar ettiği halde, ilâhî emirleri yapıp yasaklardan kaçınmazsa, yani amel etmez¬se, Müslüman sayılmaz. Bu kimse, haricilere göre kâfir; Mûtezile'ye göre ise ne kâfir ne de Müslü-mandır; fâsıktır.
2. Mutezile, «İmanın bir rüknü olarak kabul edilen amelden maksat farz ve vacip durumun¬daki dinî vazifelerdir.» derken Hariciler, daha ile¬ri giderek nailleri de imanın bir rüknü olarak kabul ederler. Buna göre de. bir kimse farz ve va¬cipler gibi, nafile vazifeleri de terkedince iman¬dan çıkmış olur.
Bu görüşe göre, hiç kimsenin Müslüman sa¬yılmaması lâzım gelir. Çünkü nafilelerin hepsini bellemek ve yapmak zor ve hatta İmkânsızdır. Böyle olunca da, herkesin kâfir olması lâzım gelir ki bu, dinde bir zorlamadır.
Mûtezils Mezhebi, yukarıda izah edilen gö¬müşlerini bâzı âyet-i kerime ve Hadîs-i Şeriflerle ispata çalışır.
Birinci delilleri:
'... Allah, imanınızı zayi edecek değildir.» [51]
ayet-i kerimesindeki «İmaneküm» tabirindanmak sat «salâteküm» demektir, ve âyetin mânâsı şu¬dur: «Allah, Kudüs'e yönelerek kıldığınız namaz-lann mükafatını zayi etmiyecektir.» Öyle ise, na¬maz kılmak, imandan bir cüzdür, diyorlar.
Bunun cevabı şudur: «İmaneküm» tabirinden maksat, «namazın farz olduğunu kabul ve tasdik etmek» keyfiyetidir. Böylece, amelin imandan bir cüz olmadığı ortaya çıkar.
İkinci delilleri:
«Mü1 m in olan bir kimse zina etmez.» [52]hadîs-i şerifidir. Mutezile; «Amel imandan bir cüz olduğu için, bu kimse, amel edemeyince yani, zi¬na edince mü'minlikten çıkar» diyorlar.
Halbuki bu hadîsin gerçek mânâsı şudur: «Bir kimse mü'mîn-i kâmil olduğu halde zina et¬mez. Yani kâmil mü'mine zina yaraşmaz» Bizi, böyle mânâ vermeye sevkeden âmil, imanın kalp Us tasdikten ibaret olduğunu bildiren âyet-i keri¬melerdir. Bunları ilerde göreceğiz. [53]

Selef-İ Salibinin Görüşü

Selef-i Salîhîn âlimleri bazı hadisciler, imam Şafiî, İmam Malik ve benzeri değerli âlimler de; imanın kalp ile tasdik, dil ile ikrar ve azalarla tatbik etmekten ibaret olduğunu söylemişlerse de, bundan maksatları Haricîler ve Mutezile gibi de-frldir Onlar, böyle demekle İman-ı kâmili kasdetmislerdir. Yoksa, amel etmeyen bir kimsenin kâfir olacağı görüşünde değildirler. [54]

Bazı Ehli Sünnet Âlimlerinin Görüşü:

Ehl-i Sünnetten bazılarına göre; İmanın rü¬künleri iki tanedir. Bunlar da, kalp ile tasdik ve dil ile ikrardır. Bu âlimlere göre, bir kimse ölüm tehdidi altında, kalbinde tasdik olduğu halde, dil ile ikrar edilmesi lâzım gelen bir şeyi inkâr ede¬cek olursa imandan çıkmaz. Çünkü, samimidir. Fakat, bir kimsenin kalbinde tasdik olmazsa, o zaman kâfir olur. Fakat o kimse, bir mazeret ol¬madığı, bir tehdit karşısında bulunmadığı halde, İmanını sadece kalbinde tutar, yani kalben tas¬dik eder de, Müslüman olduğunu ömründe hiç kimseye söylemezse, yani dil ile ikrar etmezse, hem Allah ve hem de Müslümanlar nazarında kâ¬firdir. Çünkü imanını ilân etmesine hiç bir engel
yoktur.
Bu görüşte olanlar, bazı Ehl-i Sünnet kelam-cıları ile Hanefî Mezhebi'nden olan Şemsü'1-Eİm-metrs-Serahsî ve Fahrü'l-İslâm Aliyyü'l-Pezdevî'dir.
Bu âlimler, görüşlerini bazı âyet-İ kerime ve hadîs-l şeriflerle te'yid ederler:
«Kalbi iman üzere mutmain olduğu halde ikraha uğratılanlar müstesna olmak üzere, kim imanından sonra Allah'ı tanımaz, fakat küfre sine açarsa; işte, Allah'ın gazabı o gibilerin basmadır. Onların hakkı en büyük bir azaptır.» [55]
«Allah'tan başka Hah olmadığını sölyeyinceye kadar insanlarla mukatele etmekle emrolundum.» [56]
imam Azam hazretleri de imam, «kalp ile tas¬dik ve dil ile ikrar» olarak tarif etmiş ise da; imam Azamın dil ile ikrardan maksadı, o kimseye dün¬ya hükümlerini tatbik edebilmek içindir. [57]

Ekseri Muhakkikunun Görüşü

Bu âlimlere «Muhakkikim» denmesinin sebe¬bi, meseleleri etraflıca tetkik edip derinlemesine inceledikleri içindir. Bunlar da; meşhur imam Mâtürîdî, İmam Hasanü'l-Eş'arî, Imamü'1-Hare-meyn Yusuf el-Cüveynî ve imam Fahrüddin Râzî gibi büyük zatlardır. Bunlara göre, imanın asıl rüknü, inanılması lâzım gelen şeyleri kalben tas¬dik etmekten ibarettir. Dil ile ikrar, şart değildir. İkrar, sadece, o şahsa dünya hükümlerini tatbik edebilmek için lâzımdır. Ancak bir kimse, hiç bir mazeret yokken ikrarda bulunmazsa, imanını giz¬lediği için günahkâr olur. Kâfir olmaz.
Bu mevzuda, en isabetli olan ve beğenilen görüz budur. Âyet-1 kerimeler ve hadis-i şerifler de, bu görüşü ıte'yid etmektedir.
«... Onlar, o kimselerdir ki, Allah, imanı kalpleri ne yazmış, bunları kendinden bir ruh ile desteklemiş-tir...» [58]
«... İman henüz sizin kalplerinize gİrmemiştİr...» [59]
Allahım Kalbimi dininde ve sana itaatte sabit kıl-» [60]
Usame b. Zeyd, bir adamı, ölürkon kelimei şahadet getirmesine rağmen öldürünce, Peygam¬berimiz bu hareketi kınadı. Bunun üzerine Usame hazretleri, «Ya Resulallah, dili ile söyledi ama kal¬bi üe tasdik etmedi» deyince, Peygamber Efendi¬mi «Ya Üsame, sen onun kalbini yardın mı?» bu¬yurdu. [61]
Bütün bunlardan anlaşıldığına göre, İmanın hakiki rüknü, sadece kalp ile tasdikten ibarettir. Dil ile ikrar, ö kimseye İslımın hükümlerini tat¬bik edebilmek için lâzımdır. [62]

Amel İmandan Bir Parça Mıdır?

Ehl-i Sünnet inancına göre, ameller imanın cüz'ü değildirir. Bunu gösteren deliller şunlar-
dır:
1. Amel, imana dahil olamaz; çünkü, imanın hakikati tasdik; amelinki ise tatbiktir. Bu bakım¬dan, aralarında kül ve cüz münasebeti buluna¬maz.
2. Kur'an-ı Kerim ve hadis-i şeriflerde, amel¬ler daima iman üzerine atfolunmuştur. Gramor kaidesine göre ise, atfolan başka; kendisine bir şey atfedilen de başka olmak zorundadır. «...Ellezîne âmcnû ve amilü's-sâlihâti...» [63] şeklindeki ibareler Kur'an-ı Kerim'de sık sık geçer. Burada amel, imana atfedilmiştir. Amel, imandan ayrı dır.
3. Amellerin kabule şayan olabilmesi İman şarttır. Nitekim, şu ayet-i kerime bunu ifa^ de edsr.
«Kim, iyt iyi amellerde, bir mü'min olarak bulu. nursa...» [64]
4. Bazı ameller terk edildiği halde iman yi¬ne sabit kalmaktadır. Şu âyet-i kerime buna de¬lildir:
«Eğer mü'minlerden iki zümre birbiriyle dö-ğüşürlerse aralarını düzeltin...» [65]
Bütün bunlar, amel ile imanın ayrı şeyler ol¬duklarına delildir.
O halde, amel imandan bir parça değildir. [66]

Îman Artar Ve Eksilir Mi?

«Ameller artar ama (inanılma¬sı lâzım gelen şeyler bakımından) İman, ne artar ne de eksilir.»
İman, ziya'dslik ve noksanlık kabul etmez. Çünkü iman, tam bir teslimiyet ile tasdik etmek¬ten ibarettir. Bu ise, ziyadelik ve noksanlık kabul etmez. Bir kimsede tasdik varsa, mü'mindir; yok¬sa, kâfirdir.
Şu âyct-i kerime ise, imanın artmasından bahsetmektadir:
«Mü'minler ancak onlardır ki, Allah anıldığı za¬man yürekleri titrer. Karşılarında Allah'ın âyetleri okununca bu, onların imanını arttırır. Onlar, ancak Rablerine dayanıp güvenirler.» [67]Bu ve benzeri âyetler, imanın nurunun ar¬tacağına işarettir. Aynı şekilde, kötü ameller de kalbi karartır ve imanın nurunu azaltır.
İman, artıp eksilmez. Ancak iman, kuvvetli veya zayıf olabilir. Meselâ, Peygamber Efendimi¬zin imanı ile diğer bütün insanların imanı bir de¬ğildir. Aynı şekilde; Hz. Ebû Bekir'in imanı ile di¬ğer insanların İmanı bir değildir. Bunun için ima¬nımızı amellerimizle takviye etmemiz lâzımdır.
Mü'minler, imanda ve Allah'ı tek tanımada eşittirler. Amellerde ise, birbirinden farklı du¬rumdadırlar. [68]

İmanın Sahih Ve Makbul Olmasının Şartları

İmanın sahih ve kabule şayan olabilmesi için üç şart vardır:
1. İman, ümitsizlik halinde olmamalıdır. Me¬selâ, bir kimse, son nefesinde, çekeceği azabı görür ve korkusundan iman ederse; bu kimsenin imanı makbul değildir.
2. Mü'min inkâr ve tekzip alâmeti olan şey-lerdfn birini yapmamalıdır. Meselâ, bir kimse, Al¬lah'a ve bütün peygamberlere inandığı halele; Hz. Muhammed'e inanmazsa veya namaz, oruç gibi ibadetleri inkâr ederse, mü'min sayılmaz.
3. Bir mü'min, dinî hükümlerin, yani emir ve yasakların, Allah'ın hikmeti icabı olduğunu kabul etmelidir. Meselâ, bir kimse herhangi bir ibadeti beğenmezse; diyelim ki, «Hac da ne imiş canım» derse; bu kimse doğrudan doğruya İslâm'dan çı¬kar. Onun için bu gibi şeylerden sakınmak lâzım¬dır. [69]

Tasdik Ve İnkâr Bakımından İnsanlar

Allah'ın gönderdiği ve Hz. Muhammed'in ge¬tirip bizlere bildirdiği, inanılması gereken esasla¬ra inanıp inanmama yönünden, insanlar üç gruba ayrılırlar:
1. Mü'mîn: İnanılması gereken esasları kal¬ben tasdik eden ve bu inancını dili ils ikrar eden kimselere «mü'mln» denir.
2. Kafir: İmanın esaslarını kalbi ile inkâr eden ve bu inkârını dili ile de ifade eden insanlara «kâfir» denir.
3. Münafık: İnanılman gersken prensiple¬re kalbi ile inanmayan ve tasdik etmeyen fakat, sırf mü'minleri kandırmak için, dili ile inandığını söyleyenlere de «münafık» adı verilir. [70]

İnanan Kimse, İmanı Hakkında Ne Demelidir?

Dili ile ikrar ve kalbi ile tasdik etmiş olan kulun, '(Ben muhakkak müminim» elemesi doğrudur. Onun, ' <(Ben inşallah mü'tninim» demesi' doğru değildir.»
Eğer, bunu şek ve imanından şüphelendiği için .söylüyorsa; o kimss kâfir olur. Yoksa, bunu edebinden, yahut işi Allah'a bıraktığından, yahut da geçmiş ve şu anki durumunu değil de geleceği¬ni kastederek, veya kendini öğmemek ve kendi ha¬linden gururlanmamak maksadından dolayı söy¬lüyorsa, küfre girmez. Fakat yine de en doğru yo!, bu sözü terketmektir. Çünkü bu söz, insana şüp¬he vermektedir.
Bu hususta Cenab-ı Allah şöyle buyurur:
«İşte onlar, gerçek mü'minlerin ta kendileridir...» [71]
«Mü'minl.er, ancak o kimselerdir ki, Allah'a ve Resulüne iman ettikten sonra şüpheye sapmazlar..,» [72]

Dinî Hükümler Kendisine Ulaşmamış Kimsenin Durumu

Dağ başında ömrünü geçirmiş, peygamberden, kitaptan ve hiç bir şeyden haberi olmamış bir ada-mm durumu konusunda çeşitli görüşler vardır. Şöyle ki:
Ebu'l Haseni'l-Eş'arî ve ona tabî olanlara gö¬re; bu kimsî Allah'ı aklı ile bulmasa bile yine de mü'mindir. Çünkü, güzel ile çirkini ve iyi ile kö¬tüyü ayırabilecek kapasitede değildir. O halde bu kimse mazurdur.
Eş'arîler, bu fikirlerine şu âyet-i kerimeyi de¬lil olarak gösteriyorlar:
«... Biz, bir resul göndcrinceye kadar, hîç bir kim¬seye ve kavme azap ediciler değiliz.» [73]
İmam Ebu Mansur Mâtürîdî iss, İmam Azam'-dan naklen şöyle diyor:
«O kimse, kâinatı müşahede ettikten sonra Allah'a İnanmış ise, mü'mindir; yoksa değildir.»
Mâtürîdîler, Eş'arîlerin delil olarak gösterdik¬leri âyeti şöyle mânâlandınyorlar:
«Ayetteki azap, akıl İle idrak edilemeyen, usû! ve fürûa ait şeyler içindir. Mesela, namaz, oruç, hac böy¬ledir. Bunları, akıl kendi kendine bulamaz. Onun için Allah, peygamber göndermedikçe, bu ibadetleri yap¬madığı için kimseye azap etmez.
imam Mâtüridî, Hz. İbrahim'in yıldızlara, aya, güneşe bakıp Allah'ın varlığına inanmasını, fikri¬ne delil olarak göstermektedir:
«İşte İbrahim, üstünü gecebürüyüp örtünce, bir yıldız görmüş; 'Bu mu benim Rabbim?' demiş; o sö¬nüp gidince ise şöyle demişti: 'Ben, böyle sönüp ba¬tanları sevmem.
«Sonra ay'ı doğar halde görünce de, 'Bu mu be¬nim Rabbim?' demiş; fakat o da batıp gidince; 'An-dolsun, eğer Rabbim bana hidayet etmemiş olsaymış, muhakkak sapıklar güruhundan olacakmışim' demiş¬ti.
Sonra, güneşi doğar vaziyette görünce «Bu, mu İmiş benim Rabbim? Bu, hepsinden de büyük1 demiş, batınca da; 'Ey kavmim, ben sizin eş koşa geldiğin iz bütün nesnelerden kat'iyyen uzağım, demişti...» [74]

İman Ve İslâm

«İman ile İslâm birdir.»
İman; Peygamber Efendimizin, Allah tarafın¬dan tebliğ buyurduğu kat'î surette bilinen emirler ve nehiylerin hepsini, kat'iyyetle tasdik etmektir.
islâm ise, Peygamber Efendimizin tebliğ bu¬yurduğu şeylerin zahiren ve batınen kabul edip güzel görmekle, Cenab-ı Hak'ka itaat edip emir¬lerine boyun eğmektir.
Lügat mânâları birbirinden farklı olmakla be¬raber, bu iki mefhum, İslâm ıstılahında aynı mâ¬nâya gelir.
Akla şöyls bir soru gelebilir:
«İman ve İslâm birbirinden ayrı mefhumlar¬dır. İslâm'ın şartlarının, yapılması gereken şeyler; imanın şartlarının ise, inanılması gereken şeyler olması, bu iki terimin birbirinden ayrı olduğunu göstermez mi?»
Bu sorunun cevabı şudur:
Namaz, oruç, zekât vs hac İslâm'ın şartları değil, onun meyveleri ve alâmetleridir. Bu durum, İslâm'ın, kalp ile tasdik etmek demek olmasına aykırı değildir. Nitekim Peygamberimiz, ashabına «îman nedir?» diye sorduklarında onlar da: «Al¬lah ve Resulü daha iyi bilir» dedikleri zaman şöy¬le buyuruyor: «Allah'a, ve Muhamnıed'in Allah'ın Resulü olduğuna şehadet etmek, namaz kılmak, oruç tutmak, zekât vermek, hacca gitmek ve ga¬nimet malından beşte bîrini beytü'1-malc vermek¬tir.» [75]Görülüyor ki .Peygamberimiz, imanı ta¬rif ederken de amele yer veriyor. Peygamberimiz, başka bir tarifinde İse İmanı «amentıi» deki gibi anlatıyor. [76]
Hülâsa, en doğru Ehl-i Sünnet inancına göre; İman ile İslâm arasında bir fark yoktur.
Netice olarak denilebilir ki:
îman ferdin tereddütsüz kabul ettiği ve mut¬lak hak olduğuna inandığı akideye ideolojik yapı¬nın bağlanışıdır. İman, tereddüt ve şüphe taşıma¬yan bir bağlanıştır. İdeolojik ve tabiî varlığımız, imanın prensiplerinin değişik ölçülerle tesirleri al¬tındadırlar.
Başka bir deyişle iman, ideolojik varlığımı¬zın akideyi, yani doktrini tasdikidir. Bu tasdik nok¬tasına varabilmek için, bütün idsolojik yapı ve ta¬biî varlığımız müştereken çalışırlar. İnsanın ideo¬lojik yapısının en yüksek tezahürü olan iman, ta¬bii ve ideolojik yapının müşterek çalışması neti¬cesinde doğar.
İdeolojik yap'inm baş muhtevası olan iman, kâinat ve hayat hakkında bir fikir verir. Bu dü¬şünce, yani akîds, ferdin bütün düşüncelerinin kaynağı olur. Değerlendirmeler, akidenin mahsulü olan fikre göre yapılır.
îman, akla, hislere, ve hareketlerimize .tesir eder ve onları ksndi istikametinde çalıştırır. Doğ¬ruluğu tasdik edilen her inanç, fertte ve cemiyette düşünce, ilim, kültür, ahlâk, âdet, hareket ve ni¬zam şekline İnkılâb edsr.
İman, insan ile doktrin arasındaki rabıtadır. înanç, akide ile fert arasındaki parçalanmaz bağ¬lılıktır. Akîde ise, mü'min İçin en yüksek haki¬kattir. Ferdin, kâinat ve hayat hakkındaki ilk dü¬şünüşü demek olan akîde, insan hayatını baştan başa tesir altında tutar.
Farklı ideolojiler, İnsanın tabiî varlığını te-£İr altına almak için savaşırlar. Bir ideoloji, insa¬nin tabiî varlığı üzerinde, mutlak'a yakın bir te¬sir gösterirse; ideoloji yüksek bir iman haline gelmiş demektir. Bu durum, ferdin inanç, ekil, his ve hareketinin tamamen yeni ideoloji ile dolması de-ktir
inanç, bir kelime tasdikinden ibaret kalmış şuur ve hareketler ideolojinin muhtevası ile dol¬mamış ise, ideolojiye iman teşekkül etmemiş de¬mektir. Boyla bir iman, eksiktir. Fertte inkılâbı¬nı tamamlamamıştır. Zira, ideolojik inkilâp, fert¬te hiç bir farklı ideolojinin kalıntısını bırakmaz. Eğer fertte, farklı ideolojinin kalıntıları varsa; o insanda ideolojik inkilâp gerçekleşmemiştir.
Fertte akidesine bağlılık, yani iman varsa; bu akîde, fertta düşünce, his, hareket şeklinde yaşar ve ferdin hayatını tamamen kontrolü altına alır. Bu safhadan sonra fert, farklı ideolojilerin düş¬manı haline gelir. Farklı ideolojileri inanç, kültür ve hareket sahasından atıp yok etmeye başlar.
Her ideoloji, mü'minds bu inkilâbı tamam¬lar ve onu ideoloji savaşçısı haline getirir. Artık, İdeoloji, ferdin hayatını tamamen kontrolü altına almıştır. Fert, ideolojisine inanır, onu düşünür ve onu yaşar. Böylece, yaşayan bir İdeoloji doğar. Bu durumdaki inanca «Iman-ı Kâmil» denildiği gibi; bu inanca sahip olana da «Mü'min-İ Kâmil» adı verilir. [77]

Büyük Günahlar Ve İman

«Büyük günah, mü'min olan insanı imandan çıkarmaz ve küfre sokmaz.
İbn Ömer'den rivayet edildiğine göre; büyük günahlar şunlardır:
1 — Haksız yere adam öldürmek.
2 — Namuslu kadına iftira etmek.
3 — Zina etmek.
4 — Harpten kaçmak.
5 — Sihir yapmak.
6 — Yetim malı yemek.
7 — Müslüman olan ana babaya asi olmak.
8 — Haramda ileri gitmek.
9 — Faiz yemek. (Ebû Hursyre'nin ilâvesi)
10 — Hırsızlık yapmak.
11 — İçki içmek. (Hz. Ali'nin ilâveleri) [78]

Saadet Ve Şekavet

«Bir kimse, saîd (günahsız) İken şakî (günahkâr); şakı iken de, saîd olabilir. Bu, fertte saadet ve şekaveti yaratma, Allah'ın sıfatlarındandır. Allah ve sıfatlarında ise değişme olmaz.» [79]

[39] El-Bakara Sûresi, âyet. 146.
[40] En-Neml Sûresi, âyet. 13-14.
[41] Ömer Nesefi, İslam İnancının Temelleri Akaid, Bayrak Yayınları: 55-60.
[42] Ömer Nesefi, İslam İnancının Temelleri Akaid, Bayrak Yayınları: 61.
[43] Ömer Nesefi, İslam İnancının Temelleri Akaid, Bayrak Yayınları: 61.
[44] Buharl, 2/37; Müslim, J/l; Ebu Davıtd, 39/15: Tirmizi 38/4; Nesât 5/1; İbnü Aİace. Mukaddime. /9; Mümed. J/27.
[45] Ömer Nesefi, İslam İnancının Temelleri Akaid, Bayrak Yayınları: 61-62.
[46] Ömer Nesefi, İslam İnancının Temelleri Akaid, Bayrak Yayınları: 62-63.
[47] Ömer Nesefi, İslam İnancının Temelleri Akaid, Bayrak Yayınları: 63.
[48] Et-Tcvbe Sûresi, âyet. 84.
[49] El-Bakara Sûresi, âyet. 8.
[50] Ömer Nesefi, İslam İnancının Temelleri Akaid, Bayrak Yayınları: 63-65.
[51] El-Bakara Sûresi, âyet. 143.
[52] Müslim. J/100; Buuhart 46/36; Ebu Davud. 39/15; Tir-mizl 38/11; Nesâl 45/48; İbnil Mace. 36/3; Müsned. 2/243.
[53] Ömer Nesefi, İslam İnancının Temelleri Akaid, Bayrak Yayınları: 65-66.
[54] Ömer Nesefi, İslam İnancının Temelleri Akaid, Bayrak Yayınları: 66-67.
[55] En-Nahi Sûresi, âyet. 106.
[56] Buharl. 2/17; Müslim, 1/32; Ebu Davud. 15/95; Tir-mizû 38/1; Nesâî. 25/1; lbnil Mace, Mukaddime; ned, 2/50.
[57] Ömer Nesefi, İslam İnancının Temelleri Akaid, Bayrak Yayınları: 67-68.
[58] El-Mücadile Sûresi, ayet. 22.
[59] El-Hucurat Sûresi, âyet. 14.
[60] Ibnü Mace. 34/2.
[61] Buharı 24/1; Müslim, 1/158; Ebu Davud. 9/1; Tirmizi. 44/88; Ibnü Mace. 36/1
[62] Ömer Nesefi, İslam İnancının Temelleri Akaid, Bayrak Yayınları: 68-69.
[63] Et-Bakara Sûresi, âyet. 277.
[64] Taha Sûresi, âyet. 112.
[65] El-Hucurat Sûresi, âyet. 9.
[66] Ömer Nesefi, İslam İnancının Temelleri Akaid, Bayrak Yayınları: 69-70.
[67] El-Enfal Sûresi, âyet. 2.
[68] Ömer Nesefi, İslam İnancının Temelleri Akaid, Bayrak Yayınları: 70-71.
[69] Ömer Nesefi, İslam İnancının Temelleri Akaid, Bayrak Yayınları: 71-72.
[70] Ömer Nesefi, İslam İnancının Temelleri Akaid, Bayrak Yayınları: 72.
[71] El-Enfal Sûresi, âyet. 4.
[72] El-Hucurat Sûresi, âyet. 15.
Ömer Nesefi, İslam İnancının Temelleri Akaid, Bayrak Yayınları: 72-73.
[73] El-İsra Sûresi, âyet. 15.
[74] El-En'am Sûresi, âyet. 76-78.
Ömer Nesefi, İslam İnancının Temelleri Akaid, Bayrak Yayınları: 73-74.
[75] Ebu Davud. 39/15.
[76] Buharî. 2/37; Müslim. 1/1.
[77] Ömer Nesefi, İslam İnancının Temelleri Akaid, Bayrak Yayınları: 74-77.
[78] Ömer Nesefi, İslam İnancının Temelleri Akaid, Bayrak Yayınları: 77-78.
[79] Ömer Nesefi, İslam İnancının Temelleri Akaid, Bayrak Yayınları: 78.

güncel.........

güncel