Hz.Musa (a.s.) İffeti ve İffetin 19 İnceliği

Kur’an-ı Kerim, yaşadığımız her olayda bize bir
rehberdir. O olaylara iman ve ihlâsla nasıl bir ruh kazandırılacağını,
güzel ahlâkla onlara nasıl bir elbise biçileceğini, biz, mucizevî bir
nazma sahip olan Kur’an-ı Kerim’den öğrenmekteyiz.
Kur’an-ı Kerim, iffetin de yol ve yöntemini bize bildirmekte. Kasas
Sûresi’nin 23. ayetinden 28. ayetine kadar hanımlara ve erkeklere
iffetin 19 inceliğini öğreterek birbirlerine karşı nasıl iffetli
davranacaklarını tarif etmektedir.
Hz. Musa’nın iffetinden bahseden ve “Zinaya yaklaşmayın!” hükmünü
açıklayan bu ayetlerin mealini verdikten sonra iffetin 19 inceliğini
ayetlerin mucizevî nazmı arasında görmeye çalışalım.
Kur’an-ı Kerim’in Kasas Suresi’nin 23. ayeti ile başlayıp 28. ayetiyle biten bölüm mealen şöyledir:
(Musa) Medyen suyunun başına varınca, oranın halkından bir
topluluğu, hayvanlarını sular­ken buldu. Onların gerisinde ise,
hayvanlarını suya gitmekten alıkoyan iki hanım gördü. Onlara:
– Bu hâliniz ne­dir, diye sordu. Dediler ki:
– Çobanlar çekilmeden biz hayvanlarımızı sulamayız; babamız ise çok yaşlıdır (gelip hayvanları sulayacak hâli yoktur).
Musa onların hayvanlarını suladı, sonra bir gölgeye çekildi.
– Ey Rabb’im, dedi. Bana ihsan edeceğin her hayra muhtacım.
Derken, o iki hanımdan birisi istihya üzere (utana utana, mahcup) bir yürüyüşle geldi.
– Hayvanlarımızı sulamanın karşılığını vermek üzere babam seni çağırıyor, dedi.
Musa gelip başından geçenleri onların babalarına anlattı. Babaları da Musa’ya;
– Kork­ma, dedi. Artık o zalimler güruhundan kurtuldun. O hanımlardan biri şöyle dedi:
– Babacığım, onu ücretle (çoban) tut! Şüphesiz, ücretle istihdam
ettiğin en iyi kimse, güçlü ve güvenilir kimsedir. Babaları (Musa’ya)
dedi ki:
– Sekiz sene bana çalışman şartıyla şu kızlarımdan birini sana nikâh
etmek isterim. On yıla tamamlarsan, o da senin bir lütfun olur. Ben
sana güçlük çıkarmak istemem. Beni in­şaallah salih kimselerden
bulacaksın. Musa:
– Bu seninle benim aramda bir anlaşmadır, dedi. İki müddetten
herhangi birini tamamladıktan sonra, artık bir çekişme olmayacak ve
daha fazlası benden istenmeyecektir. Söylediklerimizi Allah görüp
gözeticidir. (Kasas Suresi, 23–28)
İffetin 1. inceliği: İffetli hanımlar erkeklerle iç içe olmamalı ve
bir kenarda durmalı. Ayet-i kerime buna “Onların (erkeklerin)
gerisinde” ifadesiyle işaret ediyor.
İffetin 2. inceliği: İffetli hanımlar erkeklerle iç içe bir araya
getirecek sebeplerden uzak durmalı. Ayet-i kerime buna “Hayvanlarını
suya gitmekten alıkoyan iki kadın” ifadesiyle işaret ediyor.
İffetin 3. inceliği: İffetli hanımların yabancı erkeklerle konuşma
zorunluluğu varsa maksadı anlatacak kadar kısa konuşmalı. Ayet-i kerime
buna “Çobanlar çekilmeden biz hayvanlarımızı sulamayız; babamız ise çok
yaşlıdır (gelip hayvanları sulayacak hâli yoktur)” ifadesiyle işaret
ediyor. Burada ne az ne de çok bir ifade var. Maksadı anlatan çok kısa
bir cümle seçilmiş. Çünkü Musa (a.s.) onlar için yabancı bir erkek.
İffetin 4. inceliği: İffetli hanımlar yabancı erkeklerle karşılıklı
sohbete sebep olacak tarzda konuşmamalı.Ayet-i kerime buna “Çobanlar
çekilmeden biz hayvanlarımızı sulamayız; babamız ise çok yaşlıdır”
cümlesindeki fazla açıklamayla işaret ediyor. Çünkü bu ifade karşılıklı
konuşmaya sebep olacak şu muhtemel soruların hepsini karşılıyor: “Niçin
erkeklerin gerisinde duruyorsunuz? Hayvanlarınızı niçin sulamıyorsunuz?
O halde ne zaman sulayacaksınız? Sizin bir erkeğiniz yok mu? O halde
niçin o gelip sulamıyor?” gibi… Bu muhtemel sorular karşılıklı
konuşmayı doğuracağı için burada en iffetli cevap seçilmiş, tekrar soru
sormaya imkân bırakılmamıştır.
İffetin 5. inceliği: İffetli hanımlar yabancı erkeklerle sohbet
kapısını açacak tarzda yuvarlak sözlerle değil kesin ifadelerle
konuşmalı. Ayet-i kerime buna “Çobanlar çekilmeden biz hayvanlarımızı
sulamayız” cümlesindeki olumsuzluğu ifade eden kesin hükümle işaret
ediyor. O kadınlar “Biz sonra sularız” gibi genel bir cümle
kullanmıyor. Çünkü o zaman bu ifade bir sohbet kapısını açabilirdi.
İffetin 6. inceliği: Erkeklerin de yabancı hanımlarla konuşma
zorunluluğu varsa onlar da sözlerini kısa tutmalı. Ayet-i kerime buna
“Mâ hatbukuma” yani “Bu hâliniz nedir?” sorusuyla işaret ediyor. Çünkü
Hz. Musa’nın (a.s) iffeti o kadınlardan daha fazla olduğu için onlara
bir kelimelik soru soruyor.
İffetin 7. inceliği: İffetli erkekler, iffetli sözlerle maksadına
ulaşınca hanımlarla konuşmayı bitirip susmayı tercih etmeli. Ayet-i
kerime buna, “Musa onların hayvanlarını suladı” cümlesiyle işaret
ediyor. “Hayvanlarınızı sulamamı ister misiniz?” diye sormadan kalkıp
onları suluyor. Çünkü her soru bir cevabı doğuracağından Hz. Musa
iffetinden dolayı bu kapıyı açmıyor.
İffetin 8. inceliği: Bir erkek bir hanıma iyilik yapmışsa iffetin
gereği olarak o hanımdan gelecek teşekküre veya güzel sözlere meydan
vermemeye çalışmalı. Ayet-i kerime buna “Sonra bir gölgeye çekildi”
cümlesindeki “sonra” kelimesiyle işaret ediyor. Demek Hz. Musa (a.s.)
sulamanın ardından herhangi bir konuşmaya mahal vermeden hemen oradan
uzaklaşıyor.
İffetin 9. inceliği: Şartlar ne kadar zorlarsa zorlasın iffetli
hanımlar erkeklerle iç içe bir arada bulunmamak için elden geldiğince
gayret göstermeli. Buradaki ayet-i kerimelerden anlıyoruz ki o
kadınlar: “Hayat şartları bizi zorluyor? Beraber gideceğimiz mahrem bir
erkeğimiz de yok. Hem subaşında insan çok olduğu için halvet de olmaz.
Ayrıca onları beklersek geç de kalırız. O halde erkeklerin arasında biz
de hayvanlarımızı sulayabiliriz” demiyorlar. Bütün bu haklı sebeplere
rağmen iffetlerinin gereği olarak erkeklerin gerisinde beklemeyi tercih
ediyorlar.
İffetin 10. inceliği: İffetli hanımlar yabancı erkeklerle iç içe
beraber olmamak için onların azlığına veya çokluğuna bakmamalı. Ayet-i
kerime buna “Çobanlar çekilmeden biz hayvanlarımızı sulamayız”
cümlesindeki kapsamlılıkla işaret ediyor. Çünkü o kadınlar “Çobanlar
biraz azalsın da biz hayvanlarımızı öyle sularız” demiyorlar.
İffetin 11. inceliği: İffetli bir erkek iyilik yaptığı bir hanımla
tekrar karşılaşırsa – 8. maddedeki sakıncaya düşmemesi için – samimi
sohbete kapı açacak herhangi bir söz söylememeli. Bu ayetlerden
anlıyoruz ki o kadınlardan birisi geri dönüp Hz. Musa’nın (a.s) yanına
geldiğinde, Hz. Musa (a.s.) ona, “Buyurun! Nasıl yardımcı olabilirim?
Seni bana birisi mi gönderdi? Benden bir şey mi istiyor?” gibi sohbet
kapısını açacak herhangi bir şey sormuyor.
İffetin 12. inceliği: İffetli hanım da daha önce kendisinden iyilik
gördüğü yabancı erkekle karşılaştığında samimi sohbete kapı açacak
sözler sarf etmemeli.O hanım Hz. Musa’nın (a.s.) yanına vardığında “Siz
iyi bir insansınız. İyiliğiniz için teşekkür ederiz. Sizi eve davet
edip iyiliğinizin karşılığını ödemek istiyoruz” gibi kendisinin veya
kız kardeşinin duygularını hissettiren bir cümle kullanmıyor. Hz.
Musa’nın (a.s.) sorabileceği muhtemel soruların cevabını veren, kendi
duygularını hiç dikkate vermeyen ve isteği kendisine değil babasına
isnat eden kısa ve iffetli bir cümle söylüyor: “Hayvanlarımızı
sulamanın karşılığını vermek üzere babam seni çağırıyor.”
İffetin 13. inceliği: İffetli hanımlar yolda yürürken “tam bir hayâ”
veya tam bir mahcup eda içinde yürümeli. Ayet-i kerime buna “istihya
üzere (utana utana, mahcup) bir yürüyüşle geldi” cümlesiyle işaret
ediyor. O kadın, süslü püslü bir kıyafetle, çalımlı, sallana sallana,
sağa sola bakarak, dikkatleri kendi üzerine çekerek ve gönül eğlendiren
bir tavırla yürümüyor. Çünkü ayet-i kerimede “hayâ” kelimesi yerine
“istihyâ” kelimesi geçiyor ki üç harflik bir fazlalıkla ondaki
mahcupluğun ve utanma duygusunun ileri seviyede olduğunu ve yürüyüşüne
bunu yansıttığını gösteriyor.
İffetin 14. inceliği: İffetli hanımlar yabancı erkeklerle
konuşurken iffetli bir şekilde konuşmalı. “O iki hanımdan birisi
istihya üzere (utana utana, mahcup) bir yürüyüşle geldi” ifadesinin
tefsiri hakkında, İbn Kesir’de, Hz. Ömer’den sahih bir rivayet
naklediliyor. Hz. Ömer şöyle diyor: “O kadınlardan biri utana utana
yürüyüp ona geldi. Elbisesiyle yüzünü örtmüştü. O, ileri geri konuşan
yüzsüz bir hanım değildi.”
İffetin 15. inceliği: İffetli hanımlar evden dışarı çıkma hususunda
iktisatlı davranmalı. Yani, işi güven içinde sonuçlandırabilecek kaç
hanıma ihtiyaç varsa o kadar hanımla beraber çıkmalı. Ayet-i kerime
buna “O iki kadından birisi… geldi” tabiriyle işaret ediyor. Çünkü
babalarının talebini Hz. Musa’ya (a.s) haber vermek için bir hanımın
çıkması yeterlidir. Koyunları sularken iki hanıma ihtiyaç duyulduğu
için o görevi iki hanım beraberce yapmışlardı.
İffetin 16. inceliği: İffetli hanımlar, iffet konusunda prensip
sahibi olmalı. Zaman zaman değil, her zaman iffetli davranmalı. Ayet-i
kerime buna “Çobanlar çekilmeden biz hayvanlarımızı sulamayız”
cümlesindeki “sulamayız” fiil kipiyle işaret ediyor, geçmişi de
geleceği de içine alan bir prensibi nazara veriyor. Yani o hanımlar bu
ifadeyle, “Bizim prensibimiz, âdetimiz böyle. Biz hiçbir zaman çobanlar
çekilmeden hayvanlarımızı sulamayız” diyorlar.
İffetin 17 ve 18. inceliği: İffetli hanımlar belirli bir erkekten
ve onun niteliklerinden bahsederken sözlerine iffeti yansıtmalı. Ayet-i
kerime buna “Babacığım, onu ücretle (çoban) tut! Şüphesiz, ücretle
istihdam ettiğin en iyi kimse, güçlü ve güvenilir kimsedir” cümlesiyle
işaret ediyor. Çünkü o hanım babasına teklifini yaparken birinci olarak
Hz. Musa’nın adını anmadan yapıyor, ikinci olarak onun özelliklerinden
bahsederken genel ifade kullanıyor. Kendisine sorulmadan “Musa güçlü ve
güvenilir bir kimsedir. Bizim için böyle böyle yaptı” demiyor. Sadece
ücretle çalışan bir kimsede olması mutlaka şart olan iki özelliği
dikkate veriyor: “güçlü” ve “güvenilir”.
Bu hususta İbn Kesîr’in tefsirinde şöyle bir kayıt yer alıyor:
“Ömer, İbn Abbâs, Kâdî Şureyh, Ebu Mâlik, Katâde Muhammed İbn İshâk ve birçokları şöyle diyorlar:
Kız, babasına “Şüphesiz, ücretle istihdam ettiğin en iyi kimse, güçlü ve güvenilir kimsedir.” dediğinde, babası:
– Bunu sana öğreten nedir? diye sormuş. Kızı da şöyle demiş:
– Çünkü o, on erkeğin taşıyabileceği kayayı kaldırdı. Ben onunla beraber gelirken onun önüne geçmiştim de bana:
– Arkamdan gel, ben yoldan sapacak olursam bir çakıl taşı at ki onunla yolu bileyim ve doğru yoldan gideyim, dedi.
İffetin 19. inceliği: Erkek erkeğe konuşma yapılırken detaylı bir
şekilde konuşulabilir. Ancak iffetli erkek yabancı hanımlarla
konuşurken maksadı ifade edecek kadar kısa konuşmalı. Ayet-i kerime
buna, “Musa gelip başından geçenleri onların babalarına anlattı”
cümlesiyle işaret ediyor. Hz. Musa (a.s.) ilk başta o hanımların her
ikisiyle ve daha sonra onlardan biriyle konuşurken sözlerinde iktisat
etmişti. Babalarının yanına geldiğinde ise başından geçenleri bir bir
anlatmıştır.
En iyisini Allah bilir.
Sonuç olarak, peygamberler gibi mükemmel bir imana ulaşamayan
birine imansız denilemeyeceği gibi, yine onların derecesinde İslam’ı
yaşamaktan aciz olanlara da gayr-i müslim denilemez. Binaenaleyh,
iffeti bu ayetlerde işaret edilen incelikte hayatına yansıtamayan
birine iffetsiz denilmemeli. Yani, herkes yaşayabildiği kadar mümindir,
Müslüman’dır ve iffetlidir. Yeter ki imanını götürecek bir küfür,
İslamiyet’i yıkacak bir itaatsizlik ve iffeti yok edecek zina gibi bir
günaha düşmesin.
Allah hepimizi Kur’an’ın tarif ettiği iffetle hayatını şekillendirenlerden, tövbe istiğfarla onu parlatanlardan eylesin.
Said Demirtaş/İffeti Yaşayanlar

GÜNCEL

güncel

ALLAH RAZI OLSUN

ALLAH RAZI OLSUN