Vatikan'ın kalbinde İslami vasiyet

Araştırmacı yazar Rinaldo Marmara, 1453 dergisinin son sayısında Vatikan Kütüphanesi'nin gizli arşivinde yer alan eserler hakkında bilgi verdi.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş'nin yayınladığı 1453 dergisinin 8. sayısında Rinaldo Marmara tarafından kaleme alınan "Vatikan'ın Gizli Arşiv ve Kütüphanesi'nde Bulunan Osmanlıca Eserler ve İstanbul Konulu El Yazmaları" başlıklı bir makalesine yer verildi. Makalede Vatikan Kütüphanesi'nin kuruluşu, gizli arşivi, arşivdeki Türkiye tarihi ile ilgili kaynaklar, Osmanlıca el yazmaları ve İstanbul'u anlatan elyazmaları kronolojik bir şekilde ele alınıyor.

SATIN ALINAN ELYAZMALARI

Marmara makalesinde; XVI. yüzyılda Batı dünyasının en büyük kütüphanesine sahip olan Vatikan'ın, satın alma ve hibe yoluyla elyazmaları koleksiyonunu arttırma yoluna gittiğini anlatarak dünyanın büyük kütüphanelerinden, kardinal, duka ve kraliçelerin özel arşivlerinden pek çok elyazmasının da 17. yüzyıl başlarında bu arşive eklendiğini anlatıyor. Marmara, arşivde bir Doğu koleksiyonu meydana getirme fikrinin Papa XI. Clemente'ye (1700-1721) ait olduğunu söyleyerek böylece Suriye ve Filistin'den elyazması eserlerin satın alınmaya başlandığını ifade ediyor.

TÜRK TARİHİYLE İLGİLİ BELGELER

Rinaldo Marmara Vatikan'ın gizli arşivinde Türkiye'nin de aralarından bulunduğu pek çok devletin tarihi ile ilgili, çoğu gün ışığına çıkmamış, yüzbinlerce tarihi evrak olduğunu belirtiyor ve bunları bulup çıkarmak için hem zaman, hem de yılların verdiği deneyime sahip olunması gerektirdiğini söylüyor. Marmara yazısında, Vatikan'ın gizli arşivinde yer alan Osmanlı sultanları ile zamanın papalarının veya kralların yazışmalarının dikkate değer nitelikte olduğunu ifade ederek bu yazışmaların tarafları, konuları ve tarihleri hakkında bilgiler veriyor.

Papa IX. Pio'nun Abdülmecid'e yazdığı 1848-1850 tarihli mektuplar, Sultan III. Ahmet ile Papa VII. Alessandro arasındaki gerçek dostluğu dile getiren mektuplar, III. Ahmet'in Polonya kralına yazarak tahta çıkışını haber verdiği ve bir önceki sultanla yaptığı barışı onayladığını belirten mektuplar, V. Reşad'ın papaya yolladığı el yazması mektubu bunlardan bazıları. Marmara ayrıca; Francesco Zenco'nun II. Beyazıd zamanına ait Türk örf ve adetlerini anlattığı 65 sayfa, Giacomo Soranzo'nun Türkiye'yi anlatan 1576 tarihli 40 sayfalık el yazmasının da yine bu özel arşivde bulunduğunu belirterek arşivin dışişleri bölümünde ise Lozan Antlaşması ve gayrimüslimler hakkında tarihi vesikaların yer aldığını söylüyor.

İSTANBUL'U ANLATAN YAZMALAR

Vatikan Kütüphanesi'nin muhtelif bölümlerinde İstanbul konulu XIV. - XVIII. yüzyıllara ait elyazmalarının da bulunduğunu belirten Rinaldo Marmara, İstanbulla ilgili bazı elyazmalarının ise gizli arşivde tutulduğunu söyleyerek; Maffeo Veniero'nun İstanbul tasvirini ve Venedik sefiri Marcantonio Barbaro'nun 1573 İstanbul anlatımını örnek gösteriyor.

Hz. Muhammed'in (sas) kızı Fatma'ya vasiyeti

Beş yüze yakın Osmanlıca elyazmasının Vatikan Kütüphanesi'nin beş ayrı bölümünde muhafaza edildiğini söyleyen Marmara "Kütüphaneye ilk giren elyazmaları arasında 443 sayfalık çok konulu dini bir eseri sayabiliriz. Bu eser; Kutbüddin İzniki tarafından kaleme alınmış ibadetle ilgili Mukaddime, Hazreti Muhammed'in kızı Fatma'ya kadınların görevleri hakkındaki vasiyeti, Recep ve Şaban aylarının önemi hakkında yazıları içeriyor" diyor. Kütüphanede dört adet çok değerli Osmanlıca el yazması eserin de bulunduğunu belirten Rinaldo Marmara; 1689 yılında vefat eden İsveç Kraliçesi Cristina'nın kütüphanesine ait olan bu eserler 1690'da Papa VIII. Alessandro tarafından satın alındığını ve bunlardan bir tanesi Jos. Von Hammer tarafından çok değerli olarak tanımlanan Aşıkpaşazade'nin Tevarih-i Ali Osman adlı eseri olduğunu söylüyor. Marmara, sanat ve bilim dalında Hizr ibn Abdullah'ın müzik kitabınının, coğrafya konusunda da Nil Nehri'nin haritasının ve eczacılık alanında Cesi'ye ait reçetelerin yine Vatikan Kütüphanesi arşivinde bulunduğunu belirtiyor.

GÜNCEL