Doğaüstü Varlıklarda Albastı

Albastı: “Al, alkarısı, alanası, alkızı, albasması, alarvadı, alacama, albıs,
almış” gibi adlarla anılan, hemen hemen bütün Türk dünyasında görülen
olağanüstü varlıklardan biridir.
Bu yaratık şamanizmdeki Al ruhunun günümüzdeki temsilcisi sayılabilir.
Elazığda buna “Elkarısı” da denmektedir Keçi, tilki, kedi, köpek, buzağı, örümcek, kuş, gelin, kefenli ölü gibi çeşitli kılıklarda görünürse de daha çok, uzun boylu, uzun parmak ve tırnaklı, dağınık saçlı, yağlı vücutlu, el ve ayakları küçük, dişlek, bir bir dudağı yerde, bir dudağı gökte, çıplak gezen, göğüslerinden birini geriye atmış, tepesinde gözü olan çok çirkin, al gömlek giyen bu yaratık
Muğla’da denizden çıkan ve yalnız bırakılan çocukları çalarak dalgaların dibindeki evine götüren bir kadın olarak tasarlanmaktadır. Dobruca Türkleri onu sarışın ve şişman bir kadın, Fergana Özbekleri pejmürde kılıklı, dağınık
saçlı bir kocakarı, Gagavuzlar bir dev olarak tasvir ederler. Kırgız-Kazak Türklerinin inanışlarına göre kara albastı ve sarı albastı olmak üzere iki ruh vardır. Kara albastı ciddi ve ağırbaşlı bir ruh olup sadece ocaklı insanlardan korkar. Sarı albastı ise hoppa ve şarlatandır İnsanlara dokunmama sözü verebilir, fakat fırsatını bulunca mutlaka zarar verir.
Albastı’nın en çok lohusalara ve bebeklere düşman olduğuna, lohusanın
ciğerini sökerek suya attığına veya yediğine, bu yüzden elinde ciğer bulunan
bir kadın görülürse hemen yakalanması ve üzerine iğne, çuvaldız
gibi bir metal parçası takılması veya zift dökülmesi gerektiğine inanılır. Onu yakalayan kişi ocaklı olur ve ‘alcı’ adını alır. Alkarısı, alcının soyundan gelen kadınlara zarar veremez.
Alkarısından korunmak için doğum yapan kadın kırk gün kırk gece dışarı
çıkmaz. Ayrıca evde de yalnız bırakılmaz. Aynı zamanda baş ucuna
Kur’an asılır. Yastığının altına bıçak, makas, demir para, iğne, çuvaldız,
maşa gibi metal eşyalardan biri veya çörek otu, soğan, sarımsak kabuğu,
süpürge konur. Bu ruhu kandırıp, şaşırtmak için orta yere erkek elbiseleri
de bırakılır. Şayet anneyi değil çocuğu al basarsa bu çocuk ‘ayyaş’ olacağı yani kendinden geçip bayılacağı için ‘ayyaş aşı’ pişirilip dağıtılır. Bu aş sokaktan geçenlerin yakılan ateşe bir odun atmasıyla pişirilmektedir. Alkarısı kırmızı renkten korktuğundan lohusanın başına al tülbent örtülüp, yakasına kırmızı kurdela takılır.
Ziyarete gelenlere kırmızı renkli şekerden (nöbet şekeri)yapılan şerbet
ikram edilir. Gagavuzlar ise doğumdan üç gün önce ve üç gün sonra
lohusaya su yerine rakı içirirler
Alınan bütün bu tedbirlere rağmen lohusanın çok ağrısı varsa, morarıyor,
sayıklıyor, bayılıyorsa al bastığına karar verilerek bir hoca veya ocaklı
çağrılır. Tüfek atılıp, tencere kapakları vurularak, gürültü yapılıp bu ruhu
kovmak için uğraşılır.
Alıntıdır